Phòng bệnh xương khớp thường gặp vào mùa đông

Khi thời tiết thay đổi, thời tiết lạnh là kẻ thù của bệnh đau xương khớp. Đau nhức, tê buốt các khớp xương có thể từ mức độ nhẹ cho đến các bệnh lý thực thể như viêm khớp dạng thấp hay viêm khớp do thoái hóa khớp hoặc bị cứng khớp. Một số trường hợp đau dây thần kinh liên sườn do thoái hóa cột sống lưng, nhầm tưởng là bệnh về tim mạch hoặc bệnh phổi làm cho người bệnh càng hoang mang, lo lắng, nhất là khi thời tiết trở lạnh

Nguyên nhân đau khớp

Khí lạnh sẽ thâm nhập qua lỗ chân lông thấm qua da thịt của bạn khiến các mạch máu bị co lại. Lúc này thì sự lưu thông máu đến các khớp rất kém, các khớp bị thiếu máu nên rất dễ tái phát các bệnh về khớp trong đó có viêm khớp, thoái hoá khớp,… khiến người bệnh cảm thấy đau nhức hơn bình thường.

Theo y học cổ truyền, thời tiết thay đổi là điều kiện thuận lợi để các yếu tố gây bệnh như phong (gió), thấp (ẩm) xâm nhập cơ thể, lưu đọng lại ở các khớp xương khiến kinh lạc bị trì trệ, khí huyết kém lưu thông và phát sinh chứng đau nhức ở các khớp.

Trong khi đó, y học hiện đại cho rằng bệnh khớp thường trở nên nghiêm trọng hơn khi thời tiết chuyển mùa là do áp suất khí quyển thấp. Khi thời tiết thay đổi, áp suất khí quyển giảm xuống, các mô nở ra tạo áp lực lên các khớp. Đặc biệt đối với những bệnh nhân khớp mạn tính, lớp sụn khớp bị bào mòn trơ ra đầu xương lồi lõm, các dây thần kinh cũng nhạy cảm hơn nên sẽ cảm nhận các cơn đau nhức, cứng khớp rõ hơn. Còn theo các nhà khoa học về di truyền học, nguyên nhân được giải thích là do gene và hệ miễn dịch trong cơ thể thay đổi theo mùa.

Các bệnh khớp thường gặp

Biểu hiện rõ nhất của hiện tượng đau khớp là thoái hóa cột sống (cột sống lưng, cột sống thắt lưng, khớp cùng cụt), thoát vị đĩa đệm, thoái hóa khớp gối, khớp cổ chân (nhất là dạng có gai xương, mỏ xương), bệnh gút và biến chứng của bệnh gút làm biến dạng khớp gây khó khăn cho vận động và gây đau nhiều. Hoặc đau nhiều khớp nghĩ đến viêm đa khớp hoặc viêm khớp dạng thấp

Ngoài ra, các bệnh lao cột sống, đặc biệt là ung thư cột sống gây đau khớp triền miên. Khi đã mắc các bệnh về khớp, mỗi khi thời tiết chuyển mùa (mưa, ẩm ướt, gió mùa tràn về hoặc mưa kéo dài) càng dễ làm đau nhức khớp.

Đau khớp ở người có tuổi còn có thể liên quan đến các dị tật bẩm sinh (cong vẹo cốt sống…) hoặc do gặp chấn thương khớp (trật khớp, bong gân, gãy xương, rạn nứt xương…) từ khi còn nhỏ hoặc lúc còn trẻ. Đau khớp còn có thể gặp ở người có tuổi thừa cân, béo phì, lười vận động.

Hai bệnh khớp thường gặp

Thoái hóa khớp: Thoái hóa khớp là tình trạng phá hủy sụn khớp – là một cấu trúc đàn hồi giúp bảo vệ các đầu xương. Thoái hóa khớp có biểu hiện đặc trưng là sự hình thành các gai xương do hiện tượng hao mòn xương gây ra. Thoái hóa khớp chỉ ảnh hưởng đơn thuần đến khớp và có thể ảnh hưởng đến nhiều khớp khác nhau, như bàn tay, khớp gối, khớp cột sống và khớp háng. Ngoài gây đau và cứng khớp, thoái hóa khớp còn làm hạn chế vận động, vì một khớp khi đã viêm thì không thể vận động tối đa và dễ dàng được. Tuổi là yếu tố chính tăng nguy cơ dạng viêm khớp này. Những yếu tố khác góp phần vào bệnh lý này bao gồm tình trạng thừa cân, các stress lên khớp do sử dụng quá mức hoặc chấn thương và gia đình có tiền sử bị thoái hóa khớp.

Viêm khớp dạng thấp

Viêm khớp dạng thấp là một bệnh tự miễn. Hiểu đơn giản là hệ thống miễn dịch của cơ thể tấn công chính các tế bào khỏe mạnh của cơ thể, như mô, khớp, các cơ quan và xử lý chúng giống như một tác nhân xâm nhập từ bên ngoài vậy. Viêm khớp dạng thấp là một dạng viêm khớp mạn tính trong đó lớp bao hoạt dịch của khớp bị viêm. Mặc dù chỉ có độ dày của vài tế bào da, nhưng bao hoạt dịch đóng vai trò như một cái bao để bảo vệ khớp và ngăn chặn những tác nhân có hại xâm nhập vào khớp. Các tế bào của bao hoạt dịch cũng sản xuất ra các chất giúp bôi trơn khớp. Khi mà bao hoạt dịch này bị viêm, nó sẽ trở lên dày lên và căng đầy dịch. Điều này làm cho khớp bị sưng lên và có thể gây đau, cứng khớp và thậm chí có thể mất hoàn toàn vận động khớp. Viêm khớp dạng thấp có xu hướng ảnh hưởng đến những khớp đối xứng nhau ở cả hai bên, mặc dù có thể không phải cùng một thời điểm. Dạng viêm khớp này gặp nhiều ở phụ nữ hơn nam giới.

Điều trị

Khi bị đau nhức khớp, nhất là vào mùa lạnh, người bệnh nên đi khám bệnh, tốt nhất là khám chuyên khoa khớp để được xác định nguyên nhân (tổn thương thực thể, thoái hóa khớp hay chỉ là do viêm khớp phản ứng) để có chỉ định điều trị sớm. Không nên chủ quan, xem thường, không nên tự chẩn đoán bệnh cho mình (nếu không am hiểu về chuyên môn y học) và không nên tự mua thuốc để điều trị, hoặc đi tiêm thuốc giảm đau không có chỉ định của bác sĩ, đặc biệt lưu ý là không tự động dùng thuốc corticoid (prednisolon, dexamethason,…) hoặc thuốc không steroid (meloxicam, mobic…). Lý do là một số thuốc giảm đau, chống viêm có thể có những tác dụng không mong muốn, ví dụ, với người có bệnh hen suyễn nếu dùng thuốc không steroid có thể làm cơn hen xuất hiện, đôi khi nguy hiểm đến tính mạng hoặc người đau nhức xương khớp kèm theo viêm loét dạ dày, tá tràng, nếu dùng thuốc cortison (prednosolon, methylprednosolon, solu-medrol…) hoặc aspirin có thể gây chảy máu dạ dày cấp nếu không phát hiện kịp thời và cấp cứu khẩn trương sẽ rất nguy hiểm đến tính mạng. Ngoài ra còn các tác dụng phụ khác như làm loãng xương, hội chứng Cushing, suy tuyến thượng thận, viêm vô khuẩn chỏm xương đùi… do lạm dụng Corticoid. Tùy vào từng bệnh khớp sẽ có phác đồ điều trị cụ thể khác nhau.

Ở Khoa Đông y – Phục hồi chức năng Bệnh viện Hữu Nghị Lạc Việt đang điều trị rất nhiều bênh nhân mắc bệnh cơ xương khớp, đạt hiệu quả điều trị cao bằng các phương pháp điều trị không dùng thuốc như: Điện châm, điện châm không dung kim, điện phân, điện xung, Xoa bóp bấm huyệt, Chiếu đèn hồng ngoại, Bó thuốc, đắp parafin, kéo giãn cột sống đối với bệnh lý thoát vị đĩa đệm, ngâm thuốc YHCT bộ phận, điều trị bằng ion tĩnh điện, Thải độc điều trị…

Phòng bệnh

Về phòng bệnh, cần giữ ấm cơ thể. Để làm tốt điều đó, cần mặc đủ ấm, cổ quàng khăn ấm, tay đi găng, chân đi tất, đầu đội mũ ấm. Khi ra khỏi nhà cần mặc ấm hơn, không để cảm lạnh làm ảnh hưởng xấu đến xương khớp gây đau, nhức, tê, buốt.. Phương pháp ngâm chân bằng nước nóng là một cách điều trị bệnh xương khớp do lạnh rất hiệu quả. Theo Thạc sĩ – Bác sĩ nội trú Nguyễn thị Hải Yến mỗi ngày ngâm chân một lần vào buổi tối trước khi đi ngủ, ngâm từ 15 – 30 phút giúp làm nóng khớp, ôn ấm kinh mạch cân cơ, trừ hàn tà ra khỏi cơ thể, khớp được nhu nhuận, nuôi dưỡng tốt hơn làm giảm đau khớp, tăng cường dịch khớp, là phương pháp lâu dài để phòng đau khớp. Có rất nhiều bài thuốc ngâm chân có tác dụng khác nhau như trừ phong thấp, bổ can thận, trừ thấp nhiệt, hành khí hoạt huyết. Bệnh nhân tại khoa Đông Y – Bệnh Viện Hữu Nghị Lạc Việt đã được dự phòng và điều trị đau xương khớp rất hài long.

Có thể làm nóng khớp như: tắm nước nóng toàn thân (áp dụng cho các trường hợp viêm nhiều khớp), ngâm, chườm nóng với túi chườm nóng hoặc ngải cứu và gừng cũng rất hiệu quả. Cách thực hiện là: rửa sạch lá ngải cứu, cho lẫn muối vào rồi rang nóng lên, sau đó đắp vào khớp. Khi khớp bị sưng, đắp ngải cứu muối ấm sẽ làm cơn đau giảm đi, khớp bớt sưng hơn. Hoặc mỗi ngày ngâm chân một lần vào buổi tối trước khi đi ngủ, ngâm từ 15 – 30 phút. Nước muối ấm và gừng có tác dụng làm dịu cơn đau, phòng bệnh đau khớp cổ chân và còn giúp phòng ngừa nhiều bệnh cho toàn thân. Đối với tắm nóng, nhiệt độ nước từ 30-40 độ C, thời gian tắm từ 15 – 20 phút. Nước nóng có tác dụng giảm đau, tăng tuần hoàn máu, thư giãn cơ, giảm cơn co cứng cơ và giúp người bệnh thực hiện một số cử động chủ động của khớp trong nước. Đắp nước nóng bằng túi chườm nóng cũng có tác dụng giảm đau ở một hoặc hai khớp, thời gian đắp tối đa 20 phút. Trường hợp dùng đèn hồng ngoại thì nên đặt cách da 60cm, thời gian chiếu tối đa 30 phút.

Nước muối ấm và gừng có tác dụng làm dịu cơn đau, phòng bệnh đau khớp cổ chân và còn giúp phòng ngừa nhiều bệnh cho toàn thân.

Tập vận động phù hợp với từng loại bệnh khớp. Khi đau khớp nhưng chưa bị thoái hóa có thể đi bộ chậm, đi trên nền phẳng, đi dày có đế mềm không nên đi nhanh hoặc chạy hoặc leo cầu thang mà thay vào đó là tập xe đạp. Bơi là biện pháp luyện tập lý tưởng tốt cho xương khớp.

Chế độ dinh dưỡng cũng đóng vai trò rất quan trọng đối với người có tuổi, cần ăn các loại thức ăn có nhiều canxi như: tôm (loại tôm bé để ăn được cả vỏ) hoặc cá bé để ăn được cả xương (cá cơm). Tốt nhất là uống sữa có chứa nhiều canxi và các chất khoáng khác có lợi cho cơ thể. Người có tuổi cần ăn nhiều rau và trái cây, uống đủ lượng nước cần thiết hàng ngày (khoảng 1,5 – 2,0 lít) bao gồm cả lượng nước có trong rau, canh, trái cây.

Không nên uống nước có ga vì tăng nguy cơ mắc bệnh tiểu đường và bệnh tim mà còn kích hoạt tình trạng viêm