Vắc-xin được xem là một phát minh vĩ đại trong lịch sử Y học thế giới. Tiêm chủng vắc-xin là một trong những cách hiệu quả nhất để bảo vệ cơ thể khỏi những tác nhân gây bệnh truyền nhiễm nguy hiểm. Vậy vắc-xin là gì? Mời quý vị cùng tìm hiểu về vắc-xin qua bài viết dưới đây.
1. Vắc-xin là gì?
– Trước: vắc- xin là chế phẩm có nguồn gốc từ vi sinh vật (VSV), được làm mất khả năng gây bệnh nhưng vẫn còn khả năng kích thích sự hình thành miễn dịch đặc hiệu để chống đỡ các mầm bệnh tương ứng.
– Hiện nay: vắc- xin là chế phẩm có nguồn gốc từ VSV, được làm mất khả năng gây bệnh hoặc từ vật liệu sinh học không phải VSV nhưng vẫn có khả năng kích thích sự hình thành miễn dịch đặc hiệu để chống đỡ các mầm bệnh tương ứng hoặc được dùng với mục đích khác.
2. Đặc tính cơ bản của vắc- xin
- Tính kháng nguyên đặc thù : Là khả năng kích thích cơ thể tạo thành kháng thể. Kháng nguyên mạnh là kháng nguyên khi đưa vào cơ thể một lần đã sinh ra nhiều kháng thể. Kháng nguyên yếu là những chất phải đưa vào nhiều hoặc phải kèm theo một tá dược mới sinh được một ít kháng thể.
- Tính sinh miễn dịch: Vắc – xin gây miễn dịch bằng một vi khuẩn hoặc virus giảm độc lực, hoặc với một loại protein đặc hiệu có tính kháng nguyên để gây ra một đáp ứng miễn dịch tạo ra hiệu quả đề kháng cho cơ thể về sau khi tác nhân gây bệnh xâm nhập với đầy đủ độc tính. giúp cho cơ thể chủ động sẵn sàng chống lại tác nhân gây bệnh khi bị phơi nhiễm.
3. Phân loại vắc- xin
– Theo cách chế tạo (vắc- xin sống, vắc- xin chết, …).
– Theo cách phối hợp các vắc- xin (vắc- xin đơn giá, đa giá).
– Theo cách gây miễn dịch (chủng trên da, tiêm, uống, nhỏ mũi, khí dung).
Sau đây là một số loại vắc- xin phổ biến hiện nay:
- vắc- xin sống giảm độc lực: Là vắc- xin có chứa vi rút đã được làm yếu đi để nó không có khả năng gây bệnh được nữa. Vì là vắc- xin vi rút sống đã được làm yếu đi, nên nó gây ra miễn dịch gần giống như miễn dịch tự nhiên khi nhiễm trùng. Tuy nhiên vì là vắc- xin sống, nên những người bị suy giảm miễn dịch không nên tiêm loại vắc- xin này.
Ví dụ : các vắc- xin sởi, quai bị, rubella, thủy đậu.
- vắc- xin bất hoạt: là vắc- xin chế từ vi sinh vật đã bị bất hoạt hay bị giết chết nhưng vẫn giữ tính kháng nguyên.
Ví dụ : vắc- xin ho gà toàn tế bào,
- vắc- xin giải độc tố: Là vắc- xin chế từ độc tố của vi khuản sau khi đã làm mất đi khả năng gây độc của nó nhưng vẫn giữ tính kháng nguyên,
Ví dụ: vắc- xin giải độc tố uốn ván, vắc- xin giải độc tố bạch hầu.
- vắc- xin tiểu đơn vị: là vắc- xin chỉ chứa một phần mang tính kháng nguyên của vi sinh vật gây bệnh, sau khi đã loại trừ các phần khác không mang tính kháng nguyên mà có thể gây phản ứng nhiều hơn,
Ví dụ: như vắc- xin ho gà vô bào.
4. Lợi ích của vắc-xin
Vắc – xin và tiêm chủng là biện pháp phòng bệnh hiệu quả nhất để làm giảm tỷ lệ mắc bệnh và tỷ lệ tử vong do bệnh truyền nhiễm của nhân loại. Khoảng 85% – 95% người được tiêm chủng sẽ sinh ra miễn dịch đặc hiệu bảo vệ cơ thể không bị mắc bệnh và đương nhiên sẽ không bị chết hay di chứng do bệnh dịch gây ra. Nhờ có vắc – xin hàng năm trên thế giới đã cứu sống được khoảng 2,5 triệu trẻ em không bị chết do bệnh truyền nhiễm. Vắc – xin và tiêm chủng góp phần quan trọng để đạt được mục tiêu thiên niên kỷ của Liên hợp quốc về giảm tỷ lệ tử vong cho trẻ dưới 5 tuổi trên toàn thế giới.
5. Vắc – xin có an toàn không?
Vắc-xin nhìn chung là an toàn. Lợi ích bảo vệ sức khỏe từ vắc-xin mang lại lớn hơn nhiều so với nguy cơ rất thấp các vấn đề nghiêm trọng có thể xảy ra khi tiêm chủng.
Một vài vắc-xin có khả năng gây ra những phản ứng phụ tạm thời như sốt, đau nhức hoặc sung tại chỗ tiêm. Tuy nhiên, các phản ứng phụ này đa số ở mức nhẹ hoặc trung bình và thường tự hồi phục
Những phản ứng phụ ở mức độ nghiêm trọng thường hiếm. Bác sĩ tại nơi tiêm chủng sẽ hướng dẫn bạn quy trình tiêm chủng và chăm sóc trẻ sau tiêm. Nếu phát hiện bé có những phản ứng phụ nghiêm trọng khiến bạn lo lắng, hãy lập tức liên hệ với bác sĩ để được tư vấn kịp thời bạn nhé.
Lợi ích của việc tiêm vắc-xin vượt xa rủi ro và nhiều bệnh tật, tử vong sẽ xảy ra nếu không có vắc – xin.
Hãy coi việc tiêm chủng không chỉ là quyền lợi, trách nhiệm của mỗi cá nhân mà còn là trách nhiệm đối với cộng đồng và toàn xã hội.
BỆNH VIỆN HỮU NGHỊ LẠC VIỆT.