Alzheimer: Phòng bệnh hơn chữa bệnh

Hiện nay, trên toàn thế giới có tới 55 triệu người đang chung sống với bệnh Alzheimer và các chứng sa sút trí tuệ. Trong đó, Alzheimer là nguyên nhân phổ biến nhất gây ra chứng sa sút trí tuệ. Đây là một bệnh lý thoái hóa não, gây ra sự suy giảm dần dần về trí nhớ, tư duy, khả năng suy nghĩ, lập luận, giao tiếp và chức năng sống.

Ai có nguy cơ mắc bệnh Alzheimer ?

Những người có nguy cơ cao mắc Alzheimer bao gồm:

• Người trên 65 tuổi,
• Người có tiền sử gia đình mắc Alzheimer,
• Người bị chấn thương đầu hoặc có bệnh lý liên quan đến não như: Parkinson,
• Người có lối sống không khoa học, ít vận động, hút thuốc, lạm dụng rượu bia,…

10 dấu hiệu cảnh báo bệnh Alzheimer và Sa sút trí tuệ

Phân biệt sớm các dấu hiệu của Alzheimer giúp can thiệp kịp thời, làm chậm tiến trình bệnh:

1. Mất trí nhớ làm xáo trộn cuộc sống hàng ngày

Một trong những dấu hiệu phổ biến nhất của bệnh Alzheimer là quên thông tin mới học được, nhất là ở giai đoạn đầu. Những dấu hiệu khác như:

• Quên ngày tháng, sự kiện quan trọng,
• Hỏi đi hỏi lại cùng một câu hỏi,
• Ngày càng phụ thuộc vào các phương tiện hỗ trợ trí nhớ như: giấy ghi nhớ, thiết bị ghi nhớ điện tử, người thân nhắc nhở,…

So với thay đổi liên quan đến tuổi tác bình thường: Đôi khi quên tên hoặc quên hẹn, nhưng sau đó lại nhớ.

2. Gặp khó khăn khi lên kế hoạch hay giải quyết vấn đề

• Một số người sống chung với suy giảm trí nhớ do bệnh Alzheimer hoặc sa sút trí tuệ có thể mất khả năng lập kế hoạch, hoặc làm việc với các con số. Họ có thể gặp khó khăn khi làm theo một lịch trình quen thuộc hoặc theo dõi các hóa đơn hàng tháng.
• Khó tập trung, mất nhiều thời gian hơn cho các nhiệm vụ quen thuộc.

So với thay đổi liên quan đến tuổi tác: Thỉnh thoảng mắc lỗi khi quản lý tài chính hoặc quên trả hóa đơn.

3. Gặp khó khăn khi hoàn thành các nhiệm vụ quen thuộc

• Gặp khó khăn khi hoàn thành các công việc hàng ngày. Đôi khi họ có thể gặp khó khăn khi lái xe đến một địa điểm quen thuộc, lập danh sách mua sắm hoặc nhớ luật chơi của một tò chơi yêu thích.

So với thay đổi liên quan đến tuổi tác: Thỉnh thoảng cần trợ giúp để sử dụng lò vi sóng hoặc mở chương trình TV.

4. Lẫn lộn về thời gian hoặc địa điểm

• Không nhớ ngày tháng, mùa và thời gian trôi qua. Họ gặp khó khăn trong việc hiểu một điều gì đó nếu nó không xảy ra ngay lập tức. Đôi khi họ có thể quên mất mình đang ở đâu hoặc bằng cách nào họ đã đến đó.

So với thay đổi liên quan đến tuổi tác: Lẫn lộn về thứ/ngày trong tuần nhưng sau đó tự nhớ ra.

5. Suy giảm thị lực và khả năng định vị trong không gian

Những người mắc bệnh Alzheimer hoặc chứng sa sút trí tuệ khác có thể gặp phải những thay đổi về thị lực. Điều này dẫn đến khó khăn trong việc giữ thăng bằng hoặc khó khăn khi đọc. Họ cũng có thể gặp vấn đề trong việc đánh giá khoảng cách và xác định màu sắc hoặc độ tương phản, gây ra các vấn đề khi lái xe.

So với thay đổi liên quan đến tuổi tác: Giảm thị lực do lão hóa mắt, đục thủy tinh thể.

6. Gặp những vấn đề từ ngữ khi nói hoặc viết

Những người mắc bệnh Alzheimer hoặc chứng sa sút trí tuệ khác có thể gặp khó khăn khi theo dõi hoặc tham gia một cuộc trò chuyện. Họ có thể dừng lại giữa chừng cuộc trò chuyện và không biết cách tiếp tục hoặc họ tự lặp lại chuyện đã nói. Họ có thể gặp khó khăn với vốn từ vựng, khó gọi tên một vật quen thuộc hoặc sử dụng sai tên (ví dụ: gọi “đôi đũa” là “đôi gắp”).

So với thay đổi liên quan đến tuổi tác: Thỉnh thoảng gặp khó khăn khi tìm đúng từ.

7. Để đồ sai vị trí và mất khả năng lật lại các bước

Để đặt đồ đạc ở những nơi bất thường (ví dụ: để điều khiển trong tủ lạnh). Họ có thể làm mất đồ và không thể quay lại các bước để tìm lại. Người bệnh có thể nghi ngờ người khác ăn cắp, đặc biệt là khi bệnh tiến triển.

So với thay đổi liên quan đến tuổi tác: Thỉnh thoảng để đồ sai vị trí và nhớ lại các bước để tìm chúng.

8. Suy giảm khản năng phán đoán và ra quyết định

• Đưa ra quyết định sai lầm về tài chính, bị lừa đảo do mất cảnh giác: ví dụ như trao khoản tiền lớn cho người tiếp thị qua điện thoại.
• Ít chú ý đến việc ăn mặc chỉnh tề hay giữ cho mình sạch sẽ.

So với tuổi già: Thỉnh thoảng đưa ra quyết định sai nhưng vẫn kiểm soát được hành vi.

9. Thu rút khỏi công việc, gia đình hoặc hoạt động xã hội

Họ có thể gặp phải những thay đổi về khả năng duy trì hoặc theo dõi một cuộc trò chuyện. Hậu quả là, họ có thể rút lui khỏi các sở thích, hoạt động xã hội, dự án công việc, hoặc các môn thể thao. Họ có thể gặp khó khăn trong việc theo đuổi một đội bóng hoặc hoạt động yêu thích.

So với thay đổi liên quan đến tuổi tác: Đôi khi cảm thấy không hứng thú với các nghĩa vụ gia đình hoặc xã hội.

10. Thay đổi về tâm trạng và tính cách

• Trở nên đa nghi, lo lắng, dễ nổi giận, chán nản;
• Mất tự tin, sợ rời khỏi môi trường quen thuộc.

Họ có thể dễ dàng buồn bã ở nhà, với bạn bè hoặc khi ra khỏi vùng an toàn.

So với thay đổi liên quan đến tuổi tác: Có những cách riêng để làm mọi việc và trở nên cáu kỉnh khi thói quen bị phá vỡ.

Sự khác biệt giữa bệnh Alzheimer và những thay đổi liên quan đến tuổi tác?

Dấu hiệu của bệnh Alzheimer và sa sút trí tuệ	Thay đổi liên quan đến tuổi
Phán đoán và ra quyết định kém	Thỉnh thoảng đưa ra quyết định sai lầm
Mất khả năng quản lý ngân sách	Thi thoảng có tháng quên thanh toán hóa đơn
Không nhớ ngày tháng hay mùa	Quên mất hôm nay là ngày mấy, nhưng sau đó lại nhớ ra
Gặp khó khăn khi trò chuyện	Thỉnh thoảng quên mất từ ngữ thích hợp
Hay bị mất đồ đạc do để đồ sai vị trí	Để đồ sai vị trí nhưng có thể lật lại các bước để tìm chúng

Các kỹ thuật tầm soát Alzheimer và sa sút trí tuệ

Một số kỹ thuật xét nghiệm và chẩn đoán hình ảnh thường được áp dụng để tầm soát, đánh giá nguy cơ mắc Alzheimer và các chứng sa sút trí tuệ bao gồm:

• Xét nghiệm máu: Tổng phân tích tế  bào máu ngoại vi; Định lượng Creatinin, Glucose, HbA1c, FT4: Đánh giá chức năng tuyến giáp, tầm soát đái tháo đường, phản ánh chức năng thận,…
• Lượng giá trạng thái tâm thần tối thiểu MMSE: Đánh giá chức năng nhận thức, phát hiện sớm các suy giảm nhận thức mức độ nhẹ (MCI).
• Chụp cộng hưởng từ não – mạch não không tiêm chất tương phản: Khảo sát cấu trúc não, xoang, mạch máu não và chấn thương sọ não, di chứng nhồi máu.

Phòng ngừa Alzheimer và sa sút trí tuệ

Bệnh Alzheimer và sa sút trí tuệ không thể chữa khỏi do vậy việc phòng ngừa bệnh có ý nghĩa quan trọng. Dưới đây là một vài lời khuyên từ các chuyên gia:

• Luyện tập trí não: Chơi ô chữ, chơi cờ, trò chơi sudoku… có thể trì hoãn sự khởi phát của chứng sa sút trí tuệ và làm giảm tác động của bệnh.
• Không thức khuya, ngủ đủ giấc mỗi đêm giúp thần kinh và trí não khỏe mạnh.
• Hạn chế stress, tăng cường hoạt động thư giãn tinh thần: thiền, tai chi (Thái cực quyền), yoga…
• Thiết lập một chế độ dinh dưỡng thích hợp: giảm chất béo bão hòa (mỡ động vật), nên dùng rau sống, củ quả (các loại đậu, hạt), trái cây và ngũ cốc nguyên vỏ.
• Tập thể dục, vận động cơ thể thường xuyên ít nhất 150 phút mỗi tuần, hạn chế ngồi lâu.

Bệnh Alzheimer có đặc trưng là suy giảm trí nhớ, nhưng đây không phải là một sự lão hóa thông thường mà là một bệnh lý thoái hoá thần kinh. Bệnh Alzheimer khiến người bệnh mất khả năng tự chủ các sinh hoạt cá nhân, nghiêm trọng hơn, các biến chứng còn có thể dẫn đến suy nhược cơ thể, nhiễm trùng và tử vong. Với việc phát hiện sớm, người bệnh có cơ hội tiếp cận các phương pháp điều trị có thể giúp giảm bớt các triệu chứng và duy trì mức độ độc lập lâu hơn.

Nếu bạn hoặc người thân đang gặp phải những dấu hiệu cảnh báo, đừng chủ quan! Hãy lên lịch hẹn với bác sĩ Phạm Quang Hưng – phòng khám tâm lý và sức khỏe tâm thần, bệnh viện Hữu nghị Lạc Việt để được khám và tư vấn về bệnh.

——————————————–

Hệ thống Bệnh viện Lạc Việt